مغز ابله | 15 | کنترل مغز | خواب و فاجعه

در خصوص تئوری‌های مرتبط با REM بحث می‌کردیم. بحث به اهمیت آن‌ها در حافظه رسید. اکنون یک تئوری دیگر را با هم مرور می‌کنیم. می‌دانیم که بچه‌های کوچک زمان زیادی را خواب تشریف دارند. یک نظریه می‌گوید که مرحله‌ی REM به توسعه‌ی عصبی کودکان کمک می‌رساند و کارش برای بچه‌ها بسیار بیشتر از تقویت حافظه و محکم‌کردن اتصالات بین آن‌هاست.

شاید به همین خاطر است که بچه‌ها به خصوص نوزادها مدت زمان بسیار بیشتری را در خواب به سر می‌برند (شاید بیش از نصف شبانه روز) و تا هشتاد درصد از این زمان را در مرحله‌ی REM سپری می‌کنند. بزرگسالان هم مسلما وارد مرحله‌ی REM می‌شوند، ولی خب مدت زمان بسیار محدودتری!

یک تئوری دیگر می‌گوید که خواب به پاک کردن فضولات از مغز یاری می‌رساند. پروسه‌های در جریان، تولید محصولات جانبی را به همراه دارند که نیاز است از مغز پاک شوند. مطالعات نشان داده که در حین خواب، تصفیه این مواد با سرعت بیشتری انجام می‌پذیرد. اینطور تصور کنید که یک رستوران بسته است ولی کارگران در داخل مشغول تمیزکاری‌اند. هنوز در رستوران فعالیت صورت می‌گیرد ولی خب متفاوت با آن چیزی که در حین ساعات کاری‌ست.

به هر حال، هر دلیلی که داشته باشد، خواب برای ما و عملکرد نرمال مغز واجب است. افرادی که از کمبود خواب رنج می‌برند نشانه‌های نه‌چندان خوبِ بیشماری را از خود بروز می‌دهند. به عنوان مثال تمرکز، توجه و قدرت حل مساله در این افراد با کاهش شدیدی همراه است؛ سطوح بالاتری از استرس را تجربه می‌کنند و از طرفی جوشی و زود رنج می‌شوند؛ و در نهایت هم عملکردشان در انجام کارها نزول پیدا می‌کند.

فاجعه‌ی چرنویل و حادثه تری مایل آیلند به خستگی و کار بیش از حد مهندیسن مرتبط بود. حتی انفجار فضاپیمای چلنجر. این‌ها عواقب کوتاه‌مدت کم‌خوابی و خستگی‌‌هاست. خدا می‌داند اگر سراغ عواقب بلندمدت بریم چه چیزهایی را کشف کنیم. مثلا دکترهایی که به علت تراکم و فشردگی کار، از کم‌خوابی رنج می‌برند و در حین کار خواب‌های خیلی کوتاه مدت را روی میزشان تجربه می‌کنند. پایین آمدن عملکرد ذهنی یک جراح، چه فاجعه‌هایی را که نمی‌تواند آبستن باشد!

بله اگر به مدت طولانی نخوابید، احتمالا خواب‌های کوتاه‌مدت یا micro sleepهایی را تجربه می‌کند. به این صورت که برای چند دقیقه یا حتی ثانیه بی‌هوش می‌شوید. ولی ما جور دیگری فرگشت پیدا کرده‌ایم و خواب‌های بلندمدت لازمه‌ی عملکرد صحیح‌مان است. در نتیجه فکر اینکه با این میکرو اسلیپ‌ها جبران کم‌خوابی‌تان را بکنید، از سرتان بیرون کنید.

با همه‌ی عواقب کم‌خوابی هم که کنار بیایید، در نهایت کم‌خوابی باعث ضعیف شدن و عملکرد اشتباه در سیستم ایمنی بدن، چاقی، استرس و مشکلات قلبی می‌شود. پس اگر در حین خواندن پست‌های من سرتان می‌افتد، شاید به این خاطر نیست که پست‌های من کسل‌کننده‌اند. شاید بحث، بحث پزشکی‌ست. بلند شوید و بروید بخوابید!