مغز ابله | 23 | حافظه | 3 | من کجام اینجا کجاست

برای همه‌ی ما پیش آمده که سرگرم کاری در اتاقی هستیم که ناگهان به خاطرمان می‌آید که برای کار دیگری به آن یکی اتاق برویم. در بین راه، چیزی حواسمان را پرت می‌کند. مثلا یک مساله‌ی جالبی که رادیو در حال گزارش کردنش است، یا صحنه‌ای از فیلمی در تلویزیون که به موجب آن داستان فیلم را، که اتفاقا روی اعصابتان بود، کلا عوض می‌کرد، یا پیش‌آمدهایی شبیه آن؛ به هر حال به اتاق مقصد که می‌رسید یک لحظه به خودتان می‌گویید: «من کجام اینجا کجاست؟ من اینجا چه غلطی می‌کنم؟ چیکار داشتم خدایا؟» احتمالا هرچقدر بیشتر تلاش کنید، کمتر نتیجه می‌گیرید و در نهایت درمانده می‌شوید. این تنها یکی از مشکلات جزئی‌ست که روش‌های پیچیده‌ی مغز در خصوص پردازش حافظه ما را گیج و سر در گم می‌کند.

با این مقدمه برویم به سراغ تقسیم‌بندی رایج در خصوص حافظه: ۱) حافظه‌ی کوتاه‌مدت ۲) حافظه‌ی بلند مدت. این دو با هم تفاوت‌های عمده‌ای دارند ولی از طرفی وابستگی عمیقی به یکدیگر دارند.

و اما اسم‌شان از کجا آمده؟ از ویژگی‌هایشان و اتفاقا این اسم‌ها چقدر هم به هیکل‌شان می‌آید. حافظه‌ی کوتاه مدت چیزی حدود یک دقیقه دوام می‌آورد و حافظه‌ی بلند مدت می‌تواند تا زمان مرگ با شما بماند. وقتی کسی اشاره به چیزی که از دیرور یا حتی چند ساعت پیش به خاطر دارد می‌کند، در اصل آن را از حافظه‌ی بلندمدت قرض می‌گیرد و اگر بگوید که این خاطره در حافظه‌ی کوتاه‌مدتش بوده، شما اجازه دارید که با پشت دست… با پشت دست چانه‌تان را بخارانید و بگویید «غلط است».

حافظه‌ی کوتاه‌مدت دوام زیادی ندارد ولی با دستکاری اطلاعاتِ در لحظه و آگاهانه در ارتباط است. جان کلام این که «چیزهایی که در حال حاضر در فکرمان است». در حقیقت ما به این خاطر که این آیتم‌ها در حافظه‌ی کوتاه‌مدتمان است می‌توانیم فکر کنیم؛ و خب این حافظه اصلا به همین خاطر اینجاست.

حافظه‌ی بلندمدت اطلاعات گسترده‌ای را برای کمک به فکر کردن ما فراهم می‌کند ولی اصل فکر کردن زیر سر حافظه‌ی کوتاه‌مدت است (به همین خاطر برخی دانشمندان علوم عصبی ترجیح می‌دهند که آن را «حافظه‌ی کاری» بنامند. حافظه‌ی کاری همان حافظه‌ی کوتاه‌مدت به علاوه‌ی چند پروسه‌ی اضافی‌ست که بعدا در خصوصش خواهیم گفت).

در پست بعدی در خصوص ظرفیت حافظه‌ی بلندمدت و کوتاه‌مدت صحبت می‌کنیم.