مغز ابله | 24 | حافظه | 4 | آیتم‌ها در حافظه کوتاه‌مدت

ظرفیت حافظه‌ی کاری یا کوتاه‌مدت خیلی کم است. شاید حتی تعجب کنید اگر بدانید که تحقیقات اخیر می‌گوید که این حافظه می‌تواند فقط و فقط ۴ آیتم را به صورت همزمان در خود نگه دارد. البته یک آیتم به معنای یک آیتم نیست. چطور بگویم، معنای آیتم در این محتوا بسیار مبهم‌تر از این حرف‌هاست. حالا بیشتر توضیح می‌دهم.

زمانی که به شخصی یک لیست از کلمات را برای به خاطر سپردن می‌دهید، تنها چهار کلمه از لیست را به طور قطع می‌تواند نام ببرد. یعنی با اطمینان بگوید که در لیست وجود داشتند. برای سال‌های زیادی تصور می‌شد که ظرفیت حافظه‌ی کوتاه مدت چیزی بین نه تا پنج (هفت به علاوه و منهای ۲) بود که به «قانون میلر، یا شماره‌ی جادویی» معروف شده بود. ولی تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که این عدد چهار است.

ولی چرا می‌گویم کلمه‌ی آیتم در این محتوا گنگ و مبهم است؟ آیا تحقیقات در این زمینه مشکل دارد؟ خیر؛ دلیلش این است که آن چیزی که در حافظه‌ی کوتاه‌مدت به آیتم اشاره دارد، مبهم است. چقدر ابهاماتش را برطرف کردم!

بگذارید با یک مثال روشن‌ترش کنم. انسان‌ها برای مقابله با این محدودیت استراتژی‌های مختلفی را ابداع کرده‌اند تا بتوانند از حداکثر ظرفیت آن به بهترین شکل ممکن استفاده کنند. یکی از این پروسه‌ها، قطعه یا چانک کردن اطلاعات نامیده می‌شود. وقتی شما یک گروه از آیتم‌ها را درون یک قطعه یا چانک قرار می‌دهید، آن آیتم‌ها در حافظه‌ی کوتاه‌مدت، یک اسلات را اشغال می‌کنند. در اصل یک چانک یک آیتم است که خودش تازه چند آیتم است. روشن شد یا باتری چراغ‌قوه را عوض کنم؟

مثلا در نظر بگیرید که به کسی بگویید کلمات «بو»، «می‌دهد»، «مامان»، «پنیر» و «تو» را حفظ کند. خب از آنجایی که پنج آیتم است با مشکل مواجه می‌شود (یعنی یکی هم سر می‌رود). حالا این جمله را به آن شخص مورد نظر بگویید: «مامان تو بوی پنیر می‌دهد». خب احتمالا با چماغ دنبالتان می‌کند. اولی پنج آیتم بود، در جایی که با تکنیک چانک کردن، دومی یک اسلات را پر می‌کند و یک آیتم به حساب می‌آید. اکنون معنای مبهم آیتم را بهتر فهمیدید؟

در طرف دیگر ما نمی‌دانیم که محدودیت حافظه‌ی بلندمدت چقدر است. به قولی تا به حال کسی آنقدری زندگی نکرده که حس کند که حافظه‌اش پر شده و بعدش مغزش پیغام دهد که لازم است پارتیشن مغز را برای پاک کردن فایل‌های قدیمی اسکن کند.

چرا حافظه‌ی کوتاه‌مدت اینقدر محدود و حافظه‌ی بلند مدت آنقدر نامحدود (!) است؟ بخشی از این موضوع به عملکرد حافظه‌ی کوتاه‌مدت برمی‌گردد. حافظه‌ی کوتاه‌مدت مستقیما به تجربه و فکر کردن در لحظه به لحظه‌ی هوشیاری شما مرتبط است. یعنی حافظه‌ی کوتاه‌مدت واقعا سرش شلوغ است و با سرعت سرسام‌آوری در حال پردازش اتفاقاتِ «در جریان» است؛ و این موضوع، بحث ساده‌ای نیست که بخواهد هم سریع عمل کند هم اینکه پایا و منظم باشد. مثل این می‌ماند که تمام خرت و پرت‌هایتان را دم در یک فرودگاه شلوغ رها کنید. واقعا نمی‌شود. سازمان دادن به این خرت‌وپرت‌ها کار راحتی نیست که در آن شلوغی به راحتی انجام شود. درست مثل سامان دادن به اطلاعات بیشماری که وارد مغز می‌شود.