دونیت، هدیه یا حمایت

شما هم احتمالا واژه‌ی دونیت را شنیده‌اید! Donate به «پیشکش هدیه‌ای از جانب مصرف‌کننده به صاحب اثری» گفته می‌شود. زمانی که ما در حال دونیت کردن هستیم، حس جالبی داریم. حس حمایت از اثری که پسندیده‌ایم بسیار خوشحالمان می‌کنم. ولی گاهی پیش می‌آید که احساس می‌کنیم با این کارمان منتی بر سر صاحب اثر گذاشته‌ایم!

چرا وقتی به اجبار پولمان را در ازای چیزی می‌گیرند، احساس نمی‌کنیم که منت بر سر طرف گذاشته‌ایم؟ ولی برای دونیت این احساس را در برخی زمان‌ها تجربه می‌کنیم؟ چون معنای درست دونیت را نفهمیده‌ایم.

ابتدا به سراغ معنا و ریشه‌ی این کلمه برویم. شخصا سایت Vocabulary.com را یکی از بهترین مکان‌ها برای درک معنای درست یک کلمه می‌دانم. بر اساس چیزی که این سایت می‌گوید، دونیت به معنای دادن چیزی است. ولی نه یک دادن خشک و خالی، بلکه معمولا به صورت انسان‌دوستانه و بدون اینکه انتظاری از طرف مقابل داشته باشیم. این کلمه از ریشه‌ی لاتین است و به صورت دقیق به معنی «دادن چیزی به عنوان هدیه» است. اگر کمی به عقب‌تر و ریشه‌ی باستانی هند و اروپایی آن برگردیم این کلمه به «هدیه‌ای به منظور کمک به دیگری» معنی می‌شود.

پس معنای آن این است که انتظاری نباید کسی که به اون دونیت می‌کنیم داشته باشیم ولی اگر یکمی زیر پوستی حس کنیم که منت بر سر طرف داریم، زیاد هم بیراه نرفته‌ایم.

حالا به سراغ جایی که این واژه بسیار استفاده می‌شود برویم. شاید شما هم بسیاری از نرم‌افزارها را دیده باشید که دونیت از جانب مردم دریافت می‌کنند. مثلا سیستم‌عامل‌هایی مثل لینوکس مینت، آرچ‌لینوکس و بسیاری از سیستم‌های آزاد لینوکسی. یا صدها برنامه‌ای که برای اندروید و ویندوز وجود دارد و بدون دریافت پولی یک نسخه‌ی کامل از برنامه را به شما می‌دهد، و البته در جایی شاید بخواهد که در صورت توانایی دونیت کنید.

دونیت، صدقه است؟

آیا درخواست دونیت با همان گدایی پول یکی‌ست؟ یک لحظه پیش خودتان آن توسعه‌دهنده را در نظر بگیرید که با چهره‌ای مغموم از شما می‌خواهد در راه رضای خدا کمی پول به او دونیت کنید. پول یک پیتزا یا حتی چایی!

شما اگر چنین تصور یا چیزی نزدیک به این تصور را دارید بایستی بگویم که سخت و سخت در اشتباهید.

کسی که در حال هدیه دادن است، شما نیستید، بلکه توسعه‌دهنده است. متاسفانه این باور غلط که دونیت‌کننده دست بالا را دارد بسیار رایج است. یعنی هدیه‌دهنده خودش را صاحب کمالات خاصی می‌داند که به فلان توسعه‌دهنده کمک کرده است.

شاید وجود این حس در رابطه با دونیت کردن به موسسه‌های خیریه‌ یا حتی یک فرد فقیر بی‌ربط نباشد ولی برای توسعه‌دهنده‌های نرم‌افزار، مترجم‌های داوطلب و کلا کسانی که در ازای اعطای یک محصول به صورت رایگان، دونیت می‌گیرند کاملا بی‌ربط است. در اصل در سناریوی توسعه‌دهنده برنامه‌ی آزاد یا رایگان، مترجمِ داوطلب و… با رویه‌ی کاملا متفاوتی طرفیم. بحث را به توسعه‌دهنده‌ی یک برنامه‌ی آزاد به نام خانم ایکس محدود می‌کنم.

خانم ایکس وقت خود را صرف توسعه‌ی یک نرم‌افزار می‌کند. اگر کمی با برنامه‌نویسی آشنا باشید می‌بینید که برای نوشتن یک FizzBuzz هم باید فکر و وقت بگذارید، چه برسد به برنامه‌های معمولی که هر روزه با آن‌ها سر و کار داریم. این خانم، وقت و دانش خود را صرف برنامه کرده ولی با خودش اینگونه فکر می‌کند: اگر این برنامه را بخواهم بفروشم، شاید خیلی از افرادی که به آن احتیاج دارند و به دلیلی توانایی پرداخت پول آن را ندارند، بی‌نصیب بمانند.

پس این برنامه را به صورت رایگان برای دانلود قرار می‌دهم، و هر کس هر مقدار که در توانش بود این برنامه را می‌خرد. اینجا واژه‌ی دونیت در خصوص این نوع فعالیت‌ها معنا پیدا می‌کند. شما به توسعه‌دهنده صدقه نمی‌دهید، بلکه توسعه‌دهنده این اختیار را به شما می‌دهد که برحسب توانایی خود برنامه‌اش را بخرید. بله شما برنامه را می‌خرید ولی این قیمت را توسعه‌دهنده نمی‌گذارد، بلکه قیمت‌گذاری انتخاب شماست. این کار در اصل بزرگواری خانم ایکس است که انتخابی که حق اوست را به شما سپرده است.

حالا یک نفر که توانایی مالی خوبی دارد شاید به اندازه‌ی صد برابر آن چیزی که برنامه‌ی پولی معادل این نرم‌افزار قیمت دارد، پرداخت کند و در طرف دیگر صد نفری که توانایی پرداخت ندارند از این برنامه بهره ببرند. وقتی شما مبلغی را دونیت می‌کنید در اصل نه به توسعه‌دهنده که به خودتان و همنوعان خودتان کمک می‌کنید تا از وجود برنامه‌های مشابه بیشتری بهره‌مند شوند. و تا برنامه بتواند روند بهبود خود را با سرعت بیشتری طی کند.

پس وقتی داوطلبانه به کسی دونیت می‌کنید، شما برنامه‌ی او را به قیمت دلخواهتان می‌خرید! همین!